Kitlesel fonlama, çok sayıda küçük yatırımcının sağlamasına dayanan yeni nesil bir yatırım ve fon toplama sistemidir. Kitle fonlaması modellerini finansal getirisi olan ve finansal getirisi olmayan modeller olarak iki ana başlıkta toplayabiliriz. Bağış bazlı ve ödül bazlı kitlesel fonlama finansal getirisi olmayan grubu oluştururken, paya ve borca dayalı kitlesel fonlama finansal getirisi olan grubu oluşturmaktadır.

Paya dayalı kitlesel fonlama bir çok ülkede uzun süredir uygulanmakta olsa da ülkemizde 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 35/A maddesine dayanılarak Sermaye Piyasası Kurulu tarafından 3/10/2019 tarihinde çıkarılan (III-35/A.1) numaralı Paya Dayalı Kitlesel Fonlama Tebliğ (“Tebliğ”) ile hukuksal zemine kavuşmuştur.

Paya dayalı kitlesel fonlama, bir projenin veya girişim şirketinin ihtiyaç duyduğu fonu, elektronik ortamda hizmet veren platform (“Platform”) aracılığıyla halktan toplamasını ifade eder. Bu işleme aracılık eden Platform’ların Kurul tarafından oluşturulacak listeye alınması ve Tebliğ’de belirtilen niteliklere uygun olarak kurulması ve faaliyet göstermesi gerekmektedir.

Kitlesel fonlamada fon sağlayanlar, Platform’a yatırımcı olarak üye olanlar sıradan vatandaşlar olduğundan, bu kişilerin kitlesel fonlamanın taşıdığı riskleri tam olarak anlayacak bilgi ve tecrübeye sahip olamayabilecekleri, payların devir imkanının kısıtlı olması, yatırımların tümünün kaybedilmesinin söz konusu olabilmesi gibi sebeplerle Sermaye Piyasası Kurulu paya dayalı kitlesel fonlamaya aracılık edecek Platformlara, fon sağlayacak yatırımcılara ve fon toplayacak proje ve girişim şirketlerine ilişkin bazı sınırlamalar getirmiştir.

Yasal zemini oluşturulmuş olsa da henüz ülkemizde uygulanmış bir örneği bulunmayan paya dayalı kitlesel fonlama uygulamasının anlaşılabilmesi için önemli bulduğumuz on soruyu ve cevabını sizlerle paylaşmak istedik.

1. Paya Dayalı Kitlesel Fonlama Platformların Kuruluş Sermayesi Nedir? 1.000.000 TL

Kitlesel fonlama platformlarının, Tebliğ çerçevesinde faaliyette bulunabilmesi ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından oluşturulacak listeye alınabilmesi için asgari 1.000.000 TL sermayesinin tamamının nakden ödenmiş olması ve özsermayesinin de faaliyet dönemi boyunca bu tutardan aşağı düşmemesi gerekmektedir. Ancak özsermayeye ilişkin şart platformun Kurulca listeye alınmasını takip eden iki yıllık süre boyunca yarısı oranında (500.000 TL) uygulanır.

2. Platformlar Kitlesel Fonlama Haricinde Faaliyetlerde Bulunabilirler mi? Hayır

Kitlesel fonlama platformlarının Sermaye Piyasası Kurulu tarafından oluşturulacak listeye alınabilmesi için Platformun münhasıran kitle fonlama faaliyetinde bulunacağının belirtilmesi ve unvanında ‘Kitlesel Fonlama Platformu’ ibaresinin bulunması gerekmektedir. Platformların kitlesel fonlama faaliyetlerinin yürütülmesi esnasında girişim şirketine veya girişimciye yönelik danışmanlık hizmeti vermesi mümkündür.

Ayrıca Tebliğde kitlesel fonlama platformlarının yapamayacağı bazı işlemler özel olarak sayılmıştır. Kitlesel fonlama platformları;

– Kredi veya ödünç para verme işlerine aracılık edemez,

– Paya dayalı kitle fonlaması dışında herhangi bir sermaye piyasası aracı karşılığında kitle fonlaması faaliyeti yürütemez,

– Gayrimenkul ve gayrimenkule dayalı hakların alım satımı ve gayrimenkul projelerinin geliştirilmesi ile girişim şirketlerine iştirak edilmesine yönelik kitle fonlaması faaliyeti yürütemez,

– Yurt dışında yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin, Türkiye’de yerleşik kişilerden fon toplaması amacıyla kitlesel fonlama yapamaz,

– Yatırımcılara yönelik yatırım tavsiyesi niteliğinde değerlendirme, analiz ve yorumda bulunamaz,

– Kampanyası yürütülen girişim şirketlerinin ve projelerin ticari ürün ve/veya hizmetlerinin reklamını yayınlayamaz,

– Geniş yetkili aracı kurumlar hariç platformlar, yatırımcıların sahip olduğu girişim şirketi hisselerinin alım satımına ilişkin işlemlere aracılık yapamaz.

3. Platformların Yatırımcıların Uğradığı Zararlardan Hukuksal Sorumluğu Var Mıdır? Evet

Tebliğ’in 23’üncü maddesi uyarınca Platform yönetim kurulunun yükümlülüklerinden yönetim kurulu üyeleri, yatırım komitesinin yükümlülüklerinden ise hem yönetim kurulu üyeleri hem de yatırım komitesi üyeleri sorumludur. Sermaye Piyasası Kanunu’nun 35/A maddesi ve Tebliğ’in 23’üncü maddesinin birlikte yorumlanması sonucunda  Yatım Komitesi üyeleri ve Platformun yönetim kurulu üyelerinin en büyük sorumluluğunun bilgi formunun doğru ve eksiksiz olmasının sağlanması olduğu anlaşılmaktadır. Bilgi formunda yer alan yanlış, yanıltıcı veya eksik bilgilerden kaynaklanan zararlardan Yatım Komitesi üyeleri ve Platformun yönetim kurulu üyeleri müteselsilen sorumludur.

Bilgi formunda yer alan bilgilerin tutarlı, anlaşılabilir ve Kurulca belirlenen kitle fonlaması bilgi formu standartlarına göre eksiksiz olması gerekmektedir. Bilgi formunda asgari olarak, yatırımcılara verilecek payların sahip olduğu ortaklık haklarını, varsa bu paylara ilişkin imtiyazları, nitelikli yatırımcılara tahsis edilen sermaye tutarını, fonların toplanması ve Girişim Şirketine aktarılması ve Girişim Şirketi paylarının yatırımcılara dağıtımına ilişkin usul ve esasları, toplanan fonların nemalandırılıp nemalandırılmayacağını, toplanan fonların kullanım amacını ve tamamının kullanılacağı tarihi içermesi gerekir.

Platform, bilgi formunun onaylanmasına ilişkin değerlendirme sürecinde girişim şirketlerinden veya girişimcilerden yeterli bilgi ve belgeyi temin etmekle ve yatırımcıların hak ve menfaatlerini koruyucu ve olası hak kayıpları ve suistimalleri önleyici tedbirleri almakla sorumludur.

Bu yükümlülük haricinde Platform’un girişim şirketlerine veya projeye ilişkin olarak kendisine sunulan belge ve bilgilerin doğruluğunu teyit etme, fonun kullanım amacı doğrultusunda kullanılmasını temin etme, girişim şirketlerinin kamuyu aydınlatma yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlama veya yatırımcıların maddi kayıplarını tazmin etme gibi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Tebliğ kapsamında Platform’a yüklenen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi nedeniyle oluşacak zararların tazmini bu kapsamda değerlendirilmez.

4. Tüzel Kişiler Kitlesel Paya Dayalı Fonlama Yapabilir Mi? Evet

Gerçek kişiler gibi tüzel kişiler de paya dayalı kitlesel fonlama platformlarına üye olabilirler ve girişim şirketlerine kitlesel fonlama platformları üzerinden yatırım yapabilirler. Gerçek kişiler E-Devlet üzerinden giriş yaprak kimlik doğrulama işlemi gerçekleştirirler, Platform gerçek kişi üyelerin teyit edilen bilgilerini Merkezi Kayıt Kuruluşu ile paylaşarak yatırımcı hesabı açılmasını sağlar. Tüzel kişi üyelikler için de Merkezi Kayıt Kuruluşunun belirleyeceği esaslara uygun olmak koşuluyla tüzel kişi yetkililerinin E-Devlet üzerinden yapacakları kimlik doğrulama işlemi ile Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde yatırımcı hesabı açılabileceği Tebliğ’de düzenlenmiştir.

5. Yabancılar Türkiye’de Paya Dayalı Kitlesel Fonlamaya Yatırımcı Olarak Katılabilir Mi? Evet

Yabancı gerçek ve tüzel kişiler de Tebliğ’de belirtilen yatırım limitlerine uygun olarak Türkiye’de gerçekleştirilen paya dayalı kitlesel fonlama projelerine yatırım yapabilirler. Yabancıların da kitlesel fonlama yatırımı yapabilmesi için öncelikle Platforma üye olmaları ve Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde hesap açtırmaları gerekmektedir.

6. Paya Dayalı Kitlesel Fonlama ile Ne kadar Fon Toplanabilir? 13.093.200 TL

Bir paya dayalı kitlesel fonlama kampanyası ile toplanacak fona ilişkin maddi bir sınır Tebliğ’de açıkça belirtilmemiştir. Ancak bir girişim şirketi veya girişimci tarafından 12 aylık süre içerisinde süre içerisinde en fazla iki kampanya ile fon toplanabileceği ve bu iki kampanya ile 12 ay içerisinde toplanan fon miktarının her yıl Sermaye Piyasası Kurulu Bülteni’nde yayınlanan, izahname düzenleme yükümlülüğünden muaf tutulan, tutardan yüksek olamayacağı belirtilmiştir. 2021 yılı için bu tutar Sermaye Piyasası Kurulu tarafından 10.911.000 TL olarak belirlenmiştir. Yani girişim şirketi 12 ay içinde toplayabileceği fon miktarını olan 10.911.000 TL’yi tek bir kampanya ile toplamaya çalışabileceği gibi bu limite gerçekleştireceği iki kampanya ile de ulaşabilir. Ayrıca bilgi formunda açıklanmak ve ihraç sınırını geçmemek kaydıyla talep edilen fon miktarının azami %20’sine kadar ek fon da toplanabilir. Ek fonla beraber toplam 13.093.200 TL fon toplanabilir.

Ancak paya dayalı kitlesel fonlama için belirlenen limit haricinde de fon toplayabilecek şirketlere ve yatırımcılara ilişkin kurallarla, dolaylı sınırlamaların da getirildiği söylenebilir.

Öncelikle paya dayalı kitlesel fonlama ile toplanılan fonlar yalnızca sermaye artırımında kullanılabilir. Girişim şirketlerinin mevcut paylarının satışı suretiyle fon toplanamaz. Ayrıca paya dayalı kitlesel fonlama ile fon toplayan girişim şirketlerinin en son yıllık ve varsa son güncel ara dönem finansal tablolarında aktif toplamının (2021yılı için) 21.276.450 TL’yi ve net satış hasılatı dışında kalan diğer gelirler toplamı ve net satış hasılatının her ikisinin de 10.638.225TL’yi aşması halinde paya dayalı kitlesel fonlama yapılamaz.

Paya dayalı kitlesel fonlama ile toplanmak istenen fon tutarının 1.000.000 TL’den yüksek olması durumunda, hedeflenen fonun en az %10’unun nitelikli yatırımcılar tarafından karşılanmış olması zorunludur. Bu zorunluluk toplanabilecek olan ek fon bakımından uygulanmaz.

Nitelikli yatırımcı olmayan gerçek kişilerin bir yıl içerisinde yapabileceği yatırım miktarı 20.000 TL’dir. Ancak bu sınır 100.000 Türk Lirasını aşmamak kaydıyla üyenin platforma beyan ettiği yıllık net gelirinin %10’u olarak uygulanabilir. Üye bu yatırım tutarını tek bir kampanyaya harcayabilecekleri gibi birden çok kampanyaya da bu limitler dahilinde yatırım yapabilir. Nitelikli yatırımcı niteliğine haiz gerçek kişiler ve tüzel kişiler için tebliğde belirtilmiş bir yatırım limiti mevcut değildir.

7. Girişim Şirketleri Paya Dayalı Kitlesel Fonlama İle Toplanan Fonu Serbestçe Kullanabilir Mi? Hayır

Girişim şirketi veya girişimci toplanan fonları gayrimenkul, gayrimenkule dayalı haklar ve gayrimenkul projelerinin satın alınması veya finansmanı haricinde istediği şekilde kullanabilir. Ancak paya dayalı kitlesel fonlama kampanyasına başlanmadan önce toplanan fonların hangi amaçlarla kullanılacağına ilişkin bir rapor hazırlamalı ve bu rapor kampanya sayfasında yayınlamalıdır.

Kampanyanın tamamlanma tarihinden, toplanan fonun tamamının kullanıldığı tarihe kadar 6 aylık dönemlerde ve toplanan fonun tamamının kullanıldığı tarihte girişim şirketinin ve projenin mevcut durumuna, fonun kullanıldığı yerlere ilişkin bilgiler kampanya sayfasında duyurulur.

Ayrıca bağımsız denetim kuruluşu tarafından, 1.000.000 TL’nin üzerinde fon toplayan girişim şirketleri yıllık olarak, diğerleri için fonların tamamının kullanılacağının belirtildiği tarihte ve her halükarda fonların tamamının kullanıldığı tarihte hazırlanacak özel denetim raporu ile toplanan fonların bilgi formunda ilan edilen amaca uygun olarak kullanılıp kullanılmadığı kontrol edilir.

Bağımsız denetim kuruluşu, fonların bilgi formunda ilan edildiği gibi kullanılmadığını tespit etmesi veya gerekli incelemelerin yapılmasını engelleyen faaliyetlerde bulunulması durumunda, derhal Sermaye Piyasası Kurumu’na bilgi verir. Toplanan fonların ilan edilen amacına uygun olarak kullanılmasından girişim şirketinin yönetim kurulu sorumludur. Ayrıca Sermaye Piyasası Kurulu’nun Türk Ceza Kanunu hükümleri çerçevesinde suç oluşturan fiillerin söz konusu olması durumunda, suç ihbarında bulunma hakkı da vardır.

8. Paya Dayalı Kitlesel Fonlama Yapmak İsteyen Şirketlerin Taşıması Gereken Özellikler Nelerdir? Türkiye’de son beş sene içinde kurulmuş, teknoloji ve üretim faaliyetinde bulunan şirketler.

Paya dayalı kitlesel fonlama faaliyeti yürütecek girişim şirketlerinin son beş sene içinde kurulmuş, teknoloji faaliyeti ve/veya üretim faaliyeti gerçekleştiren şirketler olmaları gerekmektedir. Henüz şirket kurmamış olsa da girişimciler, teknoloji ve/veya üretim faaliyetleri gerçekleştirecek şirketler kurmak amacıyla paya dayalı kitlesel fonlama gerçekleştirebilirler.

Girişim şirketlerin paya dayalı kitlesel fonlama mevzuatından doğan kamuyu aydınlatma yükümlülüklerini yerine getirebilmelerini sağlayacak, düzenli olarak takip ve kontrol edilen tescil edilmiş internet sitelerinin bulunması gerekmektedir.

Paya dayalı kitlesel fonlama yapacak girişim şirketlerinin, son 12 aylık dönemde iki adet kitlesel fonlama kampanyası ile fon toplamış olması veya aynı dönemde 13.093.220 TL tutarında fonun kitlesel fonlama yöntemiyle toplanmış olması durumunda yeni bir kitlesel fonlama kampanyası başlatması mümkün değildir.

Paya dayalı kitlesel fonlama ile fon toplayan girişim şirketlerinin en son yıllık ve varsa son güncel ara dönem finansal tablolarında aktif toplamının (2021 yılı için) 21.276.450TL’yi ve net satış hasılatı dışında kalan diğer gelirler toplamı ve net satış hasılatının her ikisinin de 10.638.225TL’yi aşması halinde paya dayalı kitlesel fonlama yapılamaz. Ayrıca;

• Halka açık ortaklıklar,
• Oy haklarının yüzde ellisinden fazlasının başka bir tüzel kişiye ait olduğu veya söz konusu orana bağlı olmaksızın yönetim kurulu üye sayısının salt çoğunluğunu seçme veya genel kurulda söz konusu sayıdaki üyelikler için aday gösterme hakkını veren imtiyazlı paylara başka bir tüzel kişinin sahip olduğu ortaklıklar,
• Halka açık ortaklıkların ve sermaye piyasası kurumlarının %10’dan fazla paya sahip olduğu veya yönetim kurullarına üye belirleme imtiyazına sahip olduğu ortaklıklar

paya dayalı kitlesel fonlama gerçekleştiremezler.

9. Paya Dayalı Kitlesel Fonlama Yapan Şirketlere Getirilen İlave Yükümlülükler Nelerdir?
1-Devir Sınırlaması
2-Paylarını Kaydileştirme
3-Elektronik Genel Kurul
4-Bilgilendirme

Girişim şirketleri paya dayalı kitlesel fonlama gerçekleştirerek çok sayıda yatırımcıdan fon topladığı için bu yatırımcıların zarara uğramasını engellemek, ortaklık haklarını kullanmalarını sağlamak ve girişim şirketi hakkında doğru bilgiye ulaşabilmelerini sağlamak için sermaye piyasası mevzuatı girişim şirketlerine bazı ilave yükümlülükler getirmiştir.

Girişim şirketinin ortakları, kampanya sürecinin başladığı tarihi takip eden üç yıl boyunca miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebri icra nedenleriyle yapılacak devirler ile girişim şirketi ortaklarının nitelikli yatırımcılara veya diğer ortaklara yapacakları devirler hariç olmak üzere paylarını devredemezler.

Kitlesel fonlama ile çok sayıda ortağa sahip olan girişim şirketleri, ortaklık yapısındaki değişikliklerin takip edilebilmesi ve ortaklık haklarının kullanılabilmesi için sermaye piyasası mevzuatı kapsamında paylarının tamamını Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde kaydileştirmek zorundadır.

Girişim şirketi tarafından, kampanya süreci içinde yatırımcıların yatırım kararlarını değiştirebilecek değişikliklerin bildirilmesi, toplanan fonların hangi amaçlarla kullanılacağına ilişkin rapor hazırlanması, projenin mevcut durumuna ve fonun kullanıldığı yerlere ilişkin bilgilerin 6 aylık dönemlerde açıklanması ve toplanan fonların bilgi formunda ilan edilen amacına uygun olarak kullanıldığının kontrolü ve denetimi amacıyla bağımsız denetim raporu hazırlatılması ve ilan edilmesi gerekmektedir.

Girişim şirketleri tescil ettirdikleri internet sitesi üzerinden yönetim değişikliği, fesih, konordato, iflas durumlarından herhangi birinin gerçekleşmesinden itibaren iki gün içinde, finansal tablolarını ve faaliyet raporlarını ilgili takvim yılını izleyen dördüncü ayın sonuna kadar ilan etmelidirler.

Ayrıca kayden izlenen paylara sahip çok sayıda hissedarın ortaklık haklarını kullanabilmesi için girişim şirketi genel kurullarının elektronik ortamda ve halka açık şirketlere uygulanan mevzuat hükümlerine uygun olarak gerçekleştirmeleri gerekmektedir.

Bütün bu yükümlülükler girişim şirketlerine ekstra maliyet getirdiği gibi iş yüklerini de arttırmaktadır.

 10. Yatırımcılar Ortaklık Haklarını Nasıl Kullanırlar? Genel Kurulda

Paya dayalı kitlesel fonlama ile girişim şirketlerinde sahip olunan paylar sahibi olan yatırımcılara, bilgi formunda oydan yoksun oldukları belirtilmediği sürece aynı pay grubunda yer alan payların sağladığı ortaklık haklarını sağlarlar.

Bu oylardan doğan ortaklık hakları girişim şirketleri tarafından yapılacak elektronik genel kurullarda elektronik veya fiziki katılım ile kullanılır. Kitlesel fonlama ile edinilen payların devrinin gerçekleştirilebileceği bir pazar da bulunmamaktadır. Bu sebeple payların likiditesi düşüktür. Ancak Platformlar internet siteleri üzerinden üyelerin kendi aralarında iletişim kurmalarına imkan sağlayarak likiditeyi arttırabilirler. Ayrıca Borsa İstanbul tarafından uygun görülen girişim şirketi paylarının ikincil piyasa işlemlerinin gerçekleştirilebileceği bir pazarın kurulabileceği mesajı da Tebliğ’de yer almaktadır.

Nitelikli yatırımcılar hariç olmak üzere yatırımcılara verilecek paylar arasında imtiyaz farkı yaratılamaz. Ancak Nitelikli yatırımcılara bilgi formunda belirtmek kaydıyla, kar payı, tasfiye payı, rüçhan ve oy hakkı gibi konularda imtiyaz tanımlanabilir. Nitelikli yatırımcılara tahsis edilecek sermaye oranı bilgi formunda , 1.000.000 TL’nin üzerindeki fonlamalarda %10’dan aşağı olmamak koşuluyla,  belirlenebilir.