10 Soruda Paya Dayalı Kitle Fonlaması (2023)

Kitle fonlaması, çok sayıda küçük yatırımcının fon sağlamasına dayanan yeni nesil bir yatırım ve fon toplama sistemidir. Kitle fonlaması modellerini finansal getirisi olan ve finansal getirisi olmayan modeller olarak iki ana başlıkta toplayabiliriz. Bağış bazlı ve ödül bazlı kitle fonlaması finansal getirisi olmayan grubu oluştururken, paya ve borca dayalı kitle fonlaması finansal getirisi olan grubu oluşturmaktadır.

Paya dayalı kitle fonlaması birçok ülkede uzun süredir uygulanmakta olsa da ülkemizde 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 35/A maddesine dayanılarak Sermaye Piyasası Kurulu tarafından 3/10/2019 tarihinde çıkarılan (III-35/A.1) numaralı Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliğ (“Mülga Tebliğ”) ile hukuksal zemine kavuşmuştur.

Gelinen noktada, III-35/A.2 sayılı Kitle Fonlaması Tebliği (“Tebliğ”), 27.10.2021 tarihli ve 31641 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yeni Tebliğ ile borçlanmaya dayalı kitle fonlamasına ilişkin düzenlemeler getirilmiş olup, genel manada kitle fonlamasında yatırım sınırları ve kampanya süreci dahil olmak üzere çok sayıda değişiklik yapılmıştır ve Tebliğ’in yürürlüğe girmesi ile birlikte Mülga Tebliğ yürürlükten kaldırılmıştır.

Kitle fonlaması, bir projenin veya girişim şirketinin ihtiyaç duyduğu fonu, elektronik ortamda hizmet veren platform (“Platform”) aracılığıyla halktan toplamasını ifade eder. Bu işleme aracılık eden Platformların Kurul tarafından oluşturulacak listeye alınması ve Tebliğ’de belirtilen niteliklere uygun olarak kurulması ve faaliyet göstermesi gerekmektedir.

Kitle fonlamasında fon sağlayanlar, Platform’a yatırımcı olarak üye olan sıradan vatandaşlar olduğundan, bu kişilerin kitle fonlamasının taşıdığı riskleri tam olarak anlayacak bilgi ve tecrübeye sahip olamayabilecekleri, payların devir imkanının kısıtlı olması, yatırımların tümünün kaybedilmesinin söz konusu olabilmesi gibi sebeplerle Sermaye Piyasası Kurulu paya dayalı veya borçlanmaya dayalı kitle fonlamaya aracılık edecek Platformlara, fon sağlayacak yatırımcılara ve fon toplayacak projelere ve girişim şirketlerine ilişkin bazı sınırlamalar getirmiştir.

Kitle fonlaması uygulamasının anlaşılabilmesi için önemli bulduğumuz 10 soruyu ve cevabını sizlerle paylaşmak istedik.

1. Paya Dayalı veya Borçlanmaya Dayalı Kitle Fonlama Platformların Kuruluş Sermayesi Nedir? 5.000.000 TL

Kitle fonlama platformlarının, Tebliğ çerçevesinde faaliyette bulunabilmesi ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından oluşturulacak listeye alınabilmesi için 2023 yılı itibariyle asgari 5.000.000 TL sermayesinin tamamının nakden ödenmiş olması ve özsermayesinin de faaliyet dönemi boyunca bu tutardan aşağı düşmemesi gerekmektedir. Ancak özsermayeye ilişkin şart platformun Kurulca listeye alınmasını takip eden iki yıllık süre boyunca yarısı oranında (2.500.000 TL) uygulanır.

2. Platformlar Kitle Fonlama Haricinde Faaliyetlerde Bulunabilirler mi? Hayır

Kitle fonlaması platformlarının Sermaye Piyasası Kurulu tarafından oluşturulacak listeye alınabilmesi için Platformun münhasıran kitle fonlaması faaliyetinde bulunacağının belirtilmesi ve unvanında ‘Kitle Fonlama Platformu’ ibaresinin bulunması gerekmektedir. Platformların kitle fonlama faaliyetlerinin yürütülmesi esnasında girişim şirketine veya girişimciye yönelik danışmanlık hizmeti vermesi mümkündür.

Ayrıca Tebliğde kitle fonlaması platformlarının yapamayacağı bazı işlemler özel olarak sayılmıştır. Kitle fonlaması platformları;

– Sadece paya dayalı kitle fonlaması faaliyeti yürüten platformlar, kredi veya ödünç para verme işlerine aracılık edemez,

– Paya dayalı ve borçlanmaya dayalı kitle fonlaması dışında herhangi bir sermaye piyasası aracı karşılığında kitle fonlaması faaliyeti yürütemez,

– Gayrimenkul ve gayrimenkule dayalı hakların alım satımı ve gayrimenkul projelerinin geliştirilmesi ile girişim şirketlerine iştirak edilmesine yönelik kitle fonlaması faaliyeti yürütemez,

– Yurt dışında yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin, Türkiye’de yerleşik kişilerden fon toplaması amacıyla kitle fonlaması yapamaz,

– Yatırımcılara yönelik yatırım tavsiyesi niteliğinde değerlendirme, analiz ve yorumda bulunamaz,

– Kampanyası yürütülen girişim şirketlerinin ve projelerin ticari ürün ve/veya hizmetlerinin reklamını yayınlayamaz,

– Geniş yetkili aracı kurumlar hariç platformlar, yatırımcıların sahip olduğu girişim şirketi hisselerinin alım satımına ilişkin işlemlere aracılık yapamaz,

– Kendilerinin fonlanmasına, kendilerine ait projelerin veya sermayelerinin %20 veya daha fazlasını temsil eden paylarına veya oy haklarına, yönetim kurulunda temsil edilme hakkı veren imtiyazlı paylarına sahip oldukları girişim şirketlerine veya tüzel kişi girişimcilere ait projelere yönelik kampanya yürütemez,

– Ortakları, yönetim kurulu ve yatırım komitesi üyeleri ile bu kişilerin eşlerinin, alt ve üst soylarının tek başlarına veya birlikte sermayesinin %20 veya daha fazlasını temsil eden paylarına veya oy haklarına, yönetim kurulunda temsil edilme hakkı veren imtiyazlı paylarına sahip oldukları girişim şirketlerinin veya tüzel kişi girişimcilerin veya bu kişilere ait projelere ilişkin kampanya yürütemez.

3. Platformların Yatırımcıların Uğradığı Zararlardan Hukuksal Sorumluğu Var Mıdır? Evet

Tebliğ’in 29’uncu maddesi uyarınca Platform yönetim kurulunun yükümlülüklerinden yönetim kurulu üyeleri, yatırım komitesinin yükümlülüklerinden hem yönetim kurulu üyeleri hem de yatırım komitesi üyeleri, fonlanan şirket yükümlülüklerinden ise fonlanan şirket yönetim kurulu üyeleri sorumludur. Sermaye Piyasası Kanunu’nun 35/A maddesi ve Tebliğ’in 29’uncu maddesinin birlikte yorumlanması sonucunda Yatırım Komitesi üyeleri ve Platformun yönetim kurulu üyelerinin en büyük sorumluluğunun bilgi formunun doğru ve eksiksiz olmasının sağlanması olduğu anlaşılmaktadır. Bilgi formunda yer alan yanlış, yanıltıcı veya eksik bilgilerden kaynaklanan zararlardan Yatım Komitesi üyeleri ve Platformun yönetim kurulu üyeleri müteselsilen sorumludur.

Bilgi formunda yer alan bilgilerin tutarlı, anlaşılabilir ve Kurulca belirlenen kitle fonlaması bilgi formu standartlarına göre eksiksiz olması gerekmektedir. Bilgi formunda asgari olarak, yatırımcılara verilecek payların sahip olduğu ortaklık haklarını, varsa bu paylara ilişkin imtiyazları, nitelikli yatırımcılara tahsis edilen sermaye tutarını, fonların toplanması ve Girişim Şirketine aktarılması ve Girişim Şirketi paylarının yatırımcılara dağıtımına ilişkin usul ve esasları, toplanan fonların nemalandırılıp nemalandırılmayacağını, toplanan fonların kullanım amacını ve tamamının kullanılacağı tarihi içermesi gerekir.

Platform, bilgi formunun onaylanmasına ilişkin değerlendirme sürecinde girişim şirketlerinden veya girişimcilerden yeterli bilgi ve belgeyi temin etmekle ve yatırımcıların hak ve menfaatlerini koruyucu ve olası hak kayıpları ve suistimalleri önleyici tedbirleri almakla sorumludur.

Bu yükümlülük haricinde Platform’un girişim şirketlerine veya projeye ilişkin olarak kendisine sunulan belge ve bilgilerin doğruluğunu teyit etme, fonun kullanım amacı doğrultusunda kullanılmasını temin etme, girişim şirketlerinin kamuyu aydınlatma yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlama veya yatırımcıların maddi kayıplarını tazmin etme gibi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Tebliğ kapsamında Platform’a yüklenen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi nedeniyle oluşacak zararların tazmini bu kapsamda değerlendirilmez.

4. Tüzel Kişiler Kitle Fonlama Yapabilir Mi? Evet

Gerçek kişiler gibi tüzel kişiler de kitle fonlaması platformlarına üye olabilirler ve girişim şirketlerine kitle fonlaması platformları üzerinden yatırım yapabilirler. Gerçek kişiler E-Devlet üzerinden giriş yaparak kimlik doğrulama işlemi gerçekleştirirler, Platform gerçek kişi üyelerin teyit edilen bilgilerini Merkezi Kayıt Kuruluşu ile paylaşarak yatırımcı hesabı açılmasını sağlar. Tüzel kişi üyelikler için de Merkezi Kayıt Kuruluşunun belirleyeceği esaslara uygun olmak koşuluyla tüzel kişi yetkililerinin E-Devlet üzerinden yapacakları kimlik doğrulama işlemi ile Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde yatırımcı hesabı açılabileceği Tebliğ’de düzenlenmiştir.

5. Yabancılar Türkiye’de Kitle Fonlamasına Yatırımcı Olarak Katılabilir Mi? Evet

Yabancı gerçek ve tüzel kişiler de Tebliğ’de belirtilen yatırım limitlerine uygun olarak Türkiye’de gerçekleştirilen kitle fonlaması kampanyalarına yatırım yapabilirler. Yabancıların da kitle fonlaması yapabilmesi için öncelikle Platforma üye olmaları ve Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde hesap açtırmaları gerekmektedir.

6. Kitle Fonlaması ile Ne kadar Fon Toplanabilir? 54.000.000 TL

Bir paya dayalı kitle fonlaması kampanyası ile toplanacak fona ilişkin maddi bir sınır Tebliğ’de açıkça belirtilmemiştir. Ancak bir girişim şirketi veya girişimci tarafından 12 aylık süre içerisinde süre içerisinde en fazla iki kampanya ile fon toplanabileceği ve bu iki kampanya ile 12 ay içerisinde toplanan fon miktarının her yıl Sermaye Piyasası Kurulu Bülteni’nde yayınlanan, izahname düzenleme yükümlülüğünden muaf tutulan tutardan yüksek olamayacağı belirtilmiştir. 2023 yılı için bu tutar Sermaye Piyasası Kurulu tarafından 45.000.000 TL olarak belirlenmiştir. Yani girişim şirketi 12 ay içinde toplayabileceği fon miktarı olan 45.000.000 TL’yi tek bir kampanya ile toplamaya çalışabileceği gibi bu limite gerçekleştireceği iki kampanya ile de ulaşabilir. Ayrıca bilgi formunda açıklanmak ve ihraç sınırını geçmemek kaydıyla talep edilen fon miktarının azami %20’sine kadar ek fon da toplanabilir. Ek fonla beraber toplam 54.000.000 TL fon toplanabilir.

Ancak kitle fonlaması için belirlenen limit haricinde de fon toplayabilecek şirketlere ve yatırımcılara ilişkin kurallarla, dolaylı sınırlamaların da getirildiği söylenebilir.

Öncelikle paya dayalı kitle fonlaması ile toplanılan fonlar yalnızca sermaye artırımında kullanılabilir. Girişim şirketlerinin mevcut paylarının satışı suretiyle fon toplanamaz. Ayrıca paya dayalı kitle fonlama ile fon toplayan girişim şirketlerinin en son yıllık ve varsa son güncel ara dönem finansal tablolarında aktif toplamının (2022 yılı için) 450.000.000 TL’yi ve net satış hasılatı dışında kalan diğer gelirler toplamı ve net satış hasılatının her ikisinin de 270.000.000 TL’yi aşması halinde paya dayalı kitle fonlaması yapılamaz.

Paya dayalı kitle fonlaması ile toplanmak istenen fon tutarının 3.000.000 TL’den yüksek olması durumunda, hedeflenen fonun en az %5’inin nitelikli yatırımcılar tarafından karşılanmış olması zorunludur. Bu zorunluluk toplanabilecek olan ek fon bakımından uygulanmaz.

Borçlanmaya dayalı kitle fonlama ile yatırımcılara satılacak borçlanma aracına ilişkin yatırım komitesi ve girişimci veya girişim şirketi tarafından belirlenecek faiz ve benzeri getiri oranı ilgili borçlanma aracının vadesine en yakın, bir tanesinin vadesi borçlanma aracından kısa ve bir tanesinin vadesi borçlanma aracından uzun olmak üzere iki adet Devlet İç Borçlanma Senetleri için kampanya süresinin başladığı tarihten bir gün öncesinde belirlenen faiz oranlarının ağırlıklı ortalamasının %50 fazlasını aşamaz, vade ise 5 yıldan fazla olamaz. Borçlanma araçlarına ilişkin geri ödeme yükümlülükleri vade tarihinde tek seferde yerine getirilemez.

Her durumda, girişimci veya girişim şirketinin borçlanmaya dayalı kitle fonlaması yoluyla toplayabileceği fon tutarı, finansmanı talep edilen projenin kredibilite raporunda yer verilen geleceğe yönelik nakit akımlarının, kredibilite raporunun imzalandığı tarihteki indirgenmiş değerinin %50’sinden fazla olamaz. Bir proje için herhangi bir on iki aylık dönemde paya ve/veya borçlanmaya dayalı olarak toplanabilecek fon tutarı Kurulca izahname hazırlama yükümlülüğünden muafiyet tanınan ve her yıl Kurul Bülteni aracılığıyla ilan edilen ihraç sınırını geçemez.

Nitelikli yatırımcı olmayan gerçek kişilerin kitle fonlaması yoluyla bir yıl içerisinde yapabileceği yatırım miktarı 2023 yılı itibariyle azami 150.000 TL’dir. Ancak bu sınır 600.000 Türk Lirasını aşmamak kaydıyla üyenin platforma beyan ettiği yıllık net gelirinin %10’u olarak uygulanabilir. Üye bu yatırım tutarını tek bir kampanyaya harcayabilecekleri gibi birden çok kampanyaya da bu limitler dahilinde yatırım yapabilir. Ancak, borçlanmaya dayalı kitle fonlaması yoluyla bir projeye 2023 yılı itibariyle azami 60.000 Türk Lirası yatırım yapılabilir. Nitelikli yatırımcı niteliğine haiz gerçek kişiler ve tüzel kişiler için tebliğde belirtilmiş bir yatırım limiti mevcut değildir.

7. Girişim Şirketleri Kitle Fonlaması ile Toplanan Fonu Serbestçe Kullanabilir Mi? Hayır

Kitle fonlaması kampanyasına başlanmadan önce toplanan fonların hangi amaçlarla kullanılacağına ilişkin bir rapor hazırlamalı ve bu rapor kampanya sayfasında yayınlamalıdır.

Kampanyanın tamamlanma tarihinden, toplanan fonun tamamının kullanıldığı tarihe kadar 6 aylık dönemlerde ve toplanan fonun tamamının kullanıldığı tarihte girişim şirketinin ve projenin mevcut durumuna, fonun kullanıldığı yerlere ilişkin bilgiler kampanya sayfasında duyurulur.

Ayrıca bağımsız denetim kuruluşu tarafından, 2023 yılı itibariyle 3.000.000 TL’nin üzerinde fon toplayan girişim şirketleri yıllık olarak, diğerleri için fonların tamamının kullanılacağının belirtildiği tarihte ve her halükarda fonların tamamının kullanıldığı tarihte hazırlanacak özel denetim raporu ile toplanan fonların bilgi formunda ilan edilen amaca uygun olarak kullanılıp kullanılmadığı kontrol edilir.

Bağımsız denetim kuruluşu, fonların bilgi formunda ilan edildiği gibi kullanılmadığını tespit etmesi veya gerekli incelemelerin yapılmasını engelleyen faaliyetlerde bulunulması durumunda, derhal Sermaye Piyasası Kurumu’na bilgi verir. Toplanan fonların ilan edilen amacına uygun olarak kullanılmasından girişim şirketinin yönetim kurulu sorumludur. Ayrıca Sermaye Piyasası Kurulu’nun Türk Ceza Kanunu hükümleri çerçevesinde suç oluşturan fiillerin söz konusu olması durumunda, suç ihbarında bulunma hakkı da vardır.

8. Kitle Fonlaması Yapmak İsteyen Şirketlerin Taşıması Gereken Özellikler Nelerdir? 
   Türkiye’de kurulmuş, teknoloji ve üretim faaliyetinde bulunan şirketler.

Kitle fonlaması faaliyeti yürütecek girişim şirketlerinin teknoloji faaliyeti ve/veya üretim faaliyeti gerçekleştiren şirketler olmaları gerekmektedir. Henüz şirket kurmamış olsa da girişimciler, teknoloji ve/veya üretim faaliyetleri gerçekleştirecek şirketler kurmak amacıyla kitle fonlaması gerçekleştirebilirler.

Girişim şirketlerin kitle fonlaması mevzuatından doğan kamuyu aydınlatma yükümlülüklerini yerine getirebilmelerini sağlayacak, düzenli olarak takip ve kontrol edilen tescil edilmiş internet sitelerinin bulunması gerekmektedir.

Kitle fonlaması yapacak girişim şirketlerinin, son 12 aylık dönemde iki adet kitle fonlaması kampanyası ile fon toplamış olması veya aynı dönemde 54.000.000 TL tutarında fonun kitle fonlaması yöntemiyle toplanmış olması durumunda yeni bir kitle fonlaması kampanyası başlatması mümkün değildir.

Kitle fonlaması ile fon toplayan girişim şirketlerinin en son yıllık ve varsa son güncel ara dönem finansal tablolarında aktif toplamının (2023 yılı için) 450.000.000-TL’yi ve net satış hasılatı dışında kalan diğer gelirler toplamı ve net satış hasılatının her ikisinin de 270.000.000-TL’yi aşması halinde kitle fonlaması yapılamaz. Ayrıca;

• Halka açık ortaklıklar,
• Halka açık ortaklıkların ve sermaye piyasası kurumlarının %10’dan fazla paya sahip olduğu veya yönetim kurullarına üye belirleme imtiyazına sahip olduğu ortaklıklar

paya dayalı kitle fonlaması gerçekleştiremezler.

• Platforma başvuru tarihi itibarıyla itfa edilmemiş borçlanma aracı bulunan ihraççılar,
• Halka açık ortaklıklar ve sermaye piyasası kurumları ile platforma başvuru tarihi itibarıyla itfa edilmemiş borçlanma aracı bulunan ihraççıların önemli etkiye sahip ortak konumunda bulunduğu şirketler.

borçlanmaya dayalı kitle fonlama gerçekleştiremezler.

9. Kitle Fonlama Yapan Şirketlere Getirilen İlave Yükümlülükler Nelerdir?

1-Devir Sınırlaması

2-Payların Kaydileştirmesi

3- Elektronik Genel Kurul

4-Fon Kullanım Yeri

5-Kamuyu Aydınlatma

Girişim şirketleri kitle fonlaması gerçekleştirerek çok sayıda yatırımcıdan fon topladığı için bu yatırımcıların zarara uğramasını engellemek, ortaklık haklarını kullanmalarını sağlamak ve girişim şirketi hakkında doğru bilgiye ulaşabilmelerini sağlamak için Tebliğ kapsamında girişim şirketlerine bazı ilave yükümlülükler getirilmiştir.

Girişim şirketinin ortakları, kampanya sürecinin başladığı tarihi takip eden üç yıl boyunca miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebri icra nedenleriyle yapılacak devirler ile girişim şirketi ortaklarının nitelikli yatırımcılara veya diğer ortaklara yapacakları devirler hariç olmak üzere paylarını devredemezler.

Kitle fonlaması ile çok sayıda ortağa sahip olan girişim şirketleri, ortaklık yapısındaki değişikliklerin takip edilebilmesi ve ortaklık haklarının kullanılabilmesi için sermaye piyasası mevzuatı kapsamında paylarının tamamını Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde kaydileştirmek zorundadır.

Girişim şirketi tarafından, kampanya süreci içinde yatırımcıların yatırım kararlarını değiştirebilecek değişikliklerin bildirilmesi, toplanan fonların hangi amaçlarla kullanılacağına ilişkin rapor hazırlanması, projenin mevcut durumuna ve fonun kullanıldığı yerlere ilişkin bilgilerin 6 aylık dönemlerde açıklanması ve toplanan fonların bilgi formunda ilan edilen amacına uygun olarak kullanıldığının kontrolü ve denetimi amacıyla bağımsız denetim raporu hazırlatılması ve ilan edilmesi gerekmektedir.

Girişim şirketleri tescil ettirdikleri internet sitesi üzerinden yönetim değişikliği, fesih, konkordato, iflas durumlarından herhangi birinin gerçekleşmesinden itibaren iki gün içinde, finansal tablolarını ve faaliyet raporlarını ilgili takvim yılını izleyen dördüncü ayın sonuna kadar ilan etmelidirler.

Ayrıca kayden izlenen paylara sahip çok sayıda hissedarın ortaklık haklarını kullanabilmesi için girişim şirketi genel kurullarının elektronik ortamda ve halka açık şirketlere uygulanan mevzuat hükümlerine uygun olarak gerçekleştirmeleri gerekmektedir.

Bütün bu yükümlülükler girişim şirketlerine ek maliyet getirdiği gibi iş yüklerini de arttırmaktadır.

10. Yatırımcılar Ortaklık Haklarını Nasıl Kullanırlar? Genel Kurulda

Kitle fonlaması ile girişim şirketlerinde pay sahibi olan yatırımcılara, bilgi formunda oydan yoksun oldukları belirtilmediği sürece aynı pay grubunda yer alan payların sağladığı ortaklık haklarını sağlarlar.

Bu oylardan doğan ortaklık hakları girişim şirketleri tarafından yapılacak elektronik genel kurullarda elektronik veya fiziki katılım ile kullanılır. Kitle fonlaması ile edinilen payların satışının gerçekleştirilebileceği ikincil bir pazar da bulunmamaktadır. Bu sebeple payların likiditesi düşüktür. Ancak Platformlar internet siteleri üzerinden üyelerin kendi aralarında iletişim kurmalarına imkan sağlayarak likiditeyi arttırabilirler. Ayrıca Borsa İstanbul tarafından uygun görülen girişim şirketi paylarının ikincil piyasa işlemlerinin gerçekleştirilebileceği bir pazarın kurulabileceği mesajı da Tebliğ’de yer almaktadır.

Nitelikli yatırımcılar hariç olmak üzere yatırımcılara verilecek paylar arasında imtiyaz farkı yaratılamaz. Ancak nitelikli yatırımcılara bilgi formunda belirtmek kaydıyla, kar payı, tasfiye payı, rüçhan ve oy hakkı gibi konularda imtiyaz tanımlanabilir. Nitelikli yatırımcılara tahsis edilecek sermaye oranı bilgi formunda, 3.000.000 TL’nin üzerindeki fonlamalarda %5’dan aşağı olmamak koşuluyla belirlenebilir.